مؤلفه‌هاي امور جهادي و اقتصادي در صحيفه سجاديه

امام سجاد (ع) در صحيفه گرانقدر خويش از اندوه وام و رنج آن به خدا پناه مي‌برد و مي‌فرمايد: «بار پروردگارا! از خواري قرض در طول زندگي به تو پناه مي‌آورم... روزي‌ام را از تباه شدن مصون بدار و با بركت دادن به دارايي‌ام آن را وفور بخش.»
كتاب ارزشمند صحيفه سجاديه، مجموعه‌اي از ادعيه و نجواهاي امام چهارم شيعيان، حضرت علي‌بن الحسين (ع) را شامل مي‌شود.
اين كتاب به «انجيل اهل بيت» و «زبور آل محمد» و «اخت القرآن» معروف است و آيت‌الله مرعشي نجفي آن را دومين كتاب بزرگ شيعيان مي‌داند. صحيفه سجاديه در قالب دعا و نيايش، مفاهيم عميق و حقايق بسياري از علوم و معارف اسلامي و عرفاني، قوانين و حدود شرعي و حتي مسايل سياسي، اجتماعي، تربيتي و اخلاقي را در خود جاي داده است.
سيدالساجدين در دعاهاي نوراني خويش همواره توفيق جهاد اكبر و رهايي از خواسته‌هاي نفساني را طلب مي‌كند و در قدم بعدي؛ به اهل اسلام توجه دارد و تقويت مواضع و پيروزي آنان برابر دشمنان را خواستار مي‌‌شود.
اين امام بزرگوار نسبت به رفاه مسلمانان نيز بي‌توجه نيست و در كنار توصيه به پرهيز از اسراف و زهد و بي‌رغبتي به دنيا، همواره بركت در مال و دارايي را از خداوند خواستار است.
با توجه به نامگذاري سال جديد به عنوان «جهاد اقتصادي» از سوي مقام معظم رهبري، مؤلفه‌هاي امور جهادي و اقتصادي در صحيفه سجاديه را كه از زبان معصوم عليه‌السلام بيان شده است، با ترجمه علي شيرواني بررسي مي‌كنيم.

*** خواسته‌هاي نفس و جهاد اكبر

قطعه هفتم از دعاي سوم:
والذين لا تدخلهم سمة من دوب، و لا اعياء من لغوب و لا فتور، و لا تشغلهم عن تسبيحك الشهوات، و لا يقطعهم عن تعظيمك سهو الغفلات
و فرشتگاني كه از كار و تلاش خسته نمي‌شوند و هيچ سستي و واماندگي در اثر خستگي ندارند و اميال و شهوت‌ها آنان را از تسبيح تو باز نمي‌دارد و سهو برآمده از غفلت‌ها ايشان را از گرامي داشت تو جدا نمي‌سازد.
قطعه دوم از دعاي هشتم:
اللهم اني اعوذ بك متعابعة الهوي، و مخالفة الهدي، و سنة الغفلة، و تعاطي الكفلة، و ايثار الباطل علي الحق، و الاصرار علي المأثم، و استصغار المعصية، و استكبار الطاعة.
(بار خدايا، به تو پناه مي‌آورم، از) پيروي از هواي نفس، مخالفت با هدايت، خواب غفلت و بي‌خبري، تلاش بيش از نياز، ترجيح باطل بر حق، اصرار بر گناه، كوچك شمردن معصيت و بزرگ شمردن طاعت.
قطعه 14 از دعاي هفدهم:
اللهم اجعلنا ي نظم اعدائه، واعزلنا عن عداد اوليائه، لا نطيع له (للشيطان) اذا استهوانا، و لا نستجيب له اذا دعانا، ندمر بمناواته، من اطاع امرنا، و نعظ عن متعابعته من اتبع زجرنا.
بار خدايا، ما را در صف دشمنانش در آر، و از شمار دوستانش دور ساز، تا وقتي قصد فريب ما كرد، فرمان او نبريم، و آنگاه كه ما را فرا خواند پاسخش نگوييم، هر كه از ما فرمان برد به خصومت با او فرمان دهيم، و هر كه پيروي از ممانعت ما نمايد از دنباله روي شيطان باز داريم.
قطعه هفتم از دعاي 25:
ان هممنا بفاحشة شجعنا عليها، و ان هممنا بعمل صالح ثبطنا عنه، يتعرض (الشيطان) لنا بالشهوات، و ينصب لنا بالشبهات، ان وعدنا كذبنا، و ان منانا اخلفنا، و الا تصرف عنا كيده يضلنا، و الا تقنا خباله يستزلنا.
اگر به رفتاري زشت همت گماريم ما را بر انجام آن دلير گرداند، و اگر به عملي صالح رو آوريم ما را زا آن باز مي‌دارد، (شيطان) اميال نفساني را بر ما عرضه مي‌دارد،‌ و در راه ما دام شبهه مي گسترد. اگر به ما وعده دهد دروغ مي‌گويد، و اگر آرزويي در دلمان بكارد، آن را بر نياورد،‌ و اگر بر نيرنگش را از ما نگرداني گمراهمان مي‌سازد، و اگر از تباهي او ما را حفظ نفرمايي ما را مي‌لغزاند.
قطعه 99 از دعاي 47:
(اللهم) و حل بيني و بين عدو يضلني، و هوي يوبقني، و منقصة ترهقني.
(بار خدايا)، تو خود ميان من و دشمني كه گمراهم مي‌سازد، و هواي نفسي كه هلاكم مي‌كند، و عيبي كه سراسر وجودم را فرا گيرد حائل شو.
قطعه 104 از دعاي 47:
(الهي) و لا ترم بي رمي من سقط من عين رعايتك، و من اشتتمل عليه الخزي من عندك، بل خذ بيدي من سقطة المتردين، و وهلة المتعسفين، و زلة المغرورين، و ورطة‌ الهالكين.
(معبود من)، ‌همچون دور انداختن كسي كه از چشم تو افتاده است، و رسوايي از جانب تو او را در بر گرفته است، بلكه دستم را بگير و از سقوط فرو افتادگان، هراس گمراهان، لغزش فريب خوردگان و ورطه هلاك شدگان نجاتم ده.
قطعه هفتم از دعاي 52:
اللهم اني اصبح و امسي مستقلا لعملي، معترفا بذنبي، مقرا بخطاياي، انا باسرافي علي نفسي ذليل، عملي اهلكني، و هواي ارداني، و شهواتي حرمتني
بار خدايا، در حالي شبم را به روز و روزم را به شب مي‌آورم كه عمل خود را ناچيز مي‌شمارم، به گناه خويش معترفم، و به خطاهايم اقرار دارم، من به سبب اسراف بر خودم خوارم، عملم مرا به هلاكت افكند، هواي نفس نابودم كرد ‌و شهوت‌هايم محرومم ساخت.
قطعه نهم از دعاي 52:
اسالك يا مولاي سوال من قد غلب عليه الامل، و فتنه الهوي، واستمكنت منه الدنيا، و اظله الاجل، سوال من استكثر ذنوبه، واعترف بخطيئته، سوال من لا رب له غيرك، و لا ولي له دونك، و لا منقذله منك، و لا ملجاله منك، الا اليك.
(اي مولاي من از تو تقاض مي‌كنم) تقاضاي كسي كه آرزو بر او چيره شده،‌ و خواسته‌هاي نفس گرفتارش نموده، و دنيا بر او مسلط گشته،‌ و مرگ بر سرش سايه افكنده، درخواست كسي كه گناهانش را بسيار شمرده، و به خطايش اعتراف نموده، خواهش كسي كه پرودگاري جز تو، و سرپرستي غير تو،‌ و نجات دهنده‌اي غير تو ندارد، و او را پناهگاهي از تو نيست مگر به سوي تو.
*** دعوت به جهاد
قطعه سوم از دعاي چهارم:
- اللهم و اصحاب محمد خاصة الذين احسنوا الصحابة و الذين ابلوا البلاء الحسن في نصره، . كانفوه، و اسرعوآ الي وفادته، و سابقوا الي دعوته، و استجابوا له حيث اسمعهم حجة رسالاته.
با خدايا، به ويژه ياران و همراهان محمد، آنان كه حق مصاحبت را به جاي آوردند، و كساني كه در ياري كردن او تلاشي شايسته از خود نشان دادند، و ياور او بودند، و براي رسيدن به حضورش شتاب نمودند، و در پذيرش دعوتش از يكديگر پيشي جستند و هر كجا كه حجت رسالت‌هايش را شنيدند، اجابت كردند، درود فرست.
قطعه 18 از دعاي ششم:
- اللهم صل علي محمد واله، و وفقنا في يومنا هذا و ليلتنا هذه و في جميع ايامنا لاستعمال الخير، و هجران الشر، و شكر النعم، و اتباع السنن، و مجانبة البدع، و الامر بالمعروف، و النهي عن المنكر، و حياطة الاسلام، و انتقاص الباطل و اذلاله، و نصرة الحق و اعزازه، و ارشاد الضال، و معاوية الضعيف، و ادراك اللهيف.
بار خدايا، بر محمد و آل او درود فرست، و توفيقمان ده تا در اين روز و در اين شب و در همه ايام به كار خير پردازيم، از بدي دوري گزينيم، و نعمت‌هايت را سپاس گزاريم، و از سنت‌هايت پيروي و از بدعت‌ها بپرهيزيم، به معروف فرا خوانده و از منكر بازداريم، اسلام را پاس داشته و باطل را ناقص بدانيم و خوار سازيم، و حق را ياري كرده و گرامي داريم، و گمراه را راه نماييم، و ناتوان را ياري رسانيم و ستمديده را دريابيم.
قطعه دوم از دعاي 27:
ـ اللهم صل علي محمد واله، وكثرعدتهم، واشحذ اسلحتهم، واحرس حوزتهم، وامنع حومتهم، والف جمعهم، ودبرامرهم، وواتر بين ميرهم، وتوحد بكفاية مونهم، واعضدهم بالنصر، واعنهم بالصبر، والطف لهم في‌المكر. اللهم صلي علي محمد و اله، و عرفهم مايجهلون، و علمهم مالا يعلمون، و بصرهم ما لايبصرون.
بار خدايا، بر محمد و آل او درود فرست، و بر شمار مرزبانان بيفزا، و سلاحشان را بران ساز، و حوزه نگاهبانيشان را حراست نما، و نقاط حساس جبه‌شان را نفوذ‌پناير گردان، جمعشان را صميمي و كارشان را تدبير فرما، و آذوقه و خوراكشان را پي‌در پي برسان، و مؤونه و مايحتاجشان را خود به تنهايي فراهم ساز، به نصرت خودت ياريشان ده، و به شكيبايي مددشان كن، و در نقشه‌ها دقت و ظرافت عطايشان فرما.
قطعه چهارم از دعاي 27:
اللهم صلي علي محمد واله، وانسهم عند لقائهم العدو ذكر دنياهم الخداعة الغرور، وامح عن قلوبهم خطرات المال الفتون، واجعل الجنة نصب اعينهم، و لوح منها لابصارهم مآ اعددت فيها من مساكن الخلد و منازل الكرامة و الحور الحسان و الانهار المصردة بانواع الاشربة و الاشجار المتدلية بصنوف الثمر حتي لا يهم احد منهم بالادبار، و لايحدث نفسه عن قرنه بفرار.
بار خدايا، بر محمد و آل او درود فرست، و به وقت رويارويي با دشمن دنياي دلفريب و نيرنگ باز را از خاطر شان پاك كن، و وسوسه هاي مال فتنه‌انگيز را از دلهاشان محوساز، و بهشت را همواره نصب العين آنان قرار ده، و نعمت‌هايي را كه در بهشت برايشان فراهم ساخته‌اي به آنان بنما، يعني مساكن جاودان منازل كرامت، حوريان زيبا رو، نهرهاي سرشار از اشاميدني‌هاي رنگارنگ، و درختاني كه از كثرت ميوه‌هاي گوناگون شاخه‌هايشان خميده شده، تا احدي از آنان آهنگ پشت كردن به دشمن نكندف و انديشه فرار از رويارويي با همتاي خود را بر خاطرش نگذرد.
قطعه هفتم از دعاي 27:
اللهم وقو بذلك محال اهل الاسلام، و حصن به ديارهم، و ثمر به اموالهم، و فرغهم عن محاربتهم لعبادتك، و عن منابذتهم للخلوة بك حتي لايعبد في بقاع الارض غيرك، ولاتعفر لاحد منهم جبهه دونك. اللهم اغز بكل ناحية من المسلمين علي من بازآئهم من المشركين، وامددهم بملائكة من عندك مردفين حتي يكشفوهم الي منقطع التراب قتلا في ارصك واسراً، او يقروا بانك انت‌الله الذي لا‌اله الا انت وحدك لاشريك لك.
بار خدايا، بدين وسيله اسلاميان را تقويت نما، و شهر و ديارشان را مستحكم بدار، بر اموالشان بيفزاي، دل و ذهنشان را از نبرد با دشمن براي عبادت خود، و از جنگ با آنان براي خلوت و نيايش با خودت فارغ و آسوده گردان، چنان كه در گسترده زمين جز تو پرستيده نشود، و احدي از آنان بر آستان جز تو سر نسايد.
قطعه 13 از دعاي 27:
اللهم و ايما غار غزاهم من اهل ملتك، او مجاهد جاهدهم من اتباع سنتك ليكون دينك الاعلي وحزبك الاقوي و حظلك الاوفي فلقه اليسر، وهي له الامر، وتوله بالنجح، و تخير له الاحصاب، واستقو له، الظهر، واسبغ عليه في النفقة، و متعه بالنشاط، واطف عنه حرارة الشوق، و اجره من غم الوحشة، و انسه ذكر الاهل والولد.
بار خدايا، هر جنگاوري از گروندگان به دين تو كه با آنان به كارزار خيزد، و هر مجاهد از پيروان سنت تو كه با آنان جهاد نمايد، تا آيين تو برتري جويد، و حزب تو توانمند‌تر گردد، و بهره تو فزونتر شود، آساني نصيبش نما، و كار را برايش سهل گردان، و او را رستگار‌ساز، و يارانش را نيكو برگزين، و پشتش را نيرومند گردان و درآمدش را سرشار نما، و از شادابي بهره‌مندش بدار، و آتش اشتياقبه خانه و كاشانه را در دلش فرو نشان، و از اندوه تنهايي پناهش ده، و خاطره همسر و فرزندان را از يادش بزدا.

*** معاف شدگان از جهاد

قطعه 17 از دعاي 27:
اللهم و ايما مسلم اهمه امر الاسلام، و احزنه تحزب اهل الشرك عليهم فنوي غزوي، او هم بجهاد فقعد به ضعف، او ابطات به فاقة، او اخره عنه حادث، او عرض له دون ارادته مانع فاكتب اسمه في العابدين، و اوجب له ثواب المجاهدين، واجعله في نظام الشهداء و الصالحين
بارخدايا، هر مسلماني را كه به كار اسلام همت گمارد و از همدستي مشركان بر ضد مسلمانان اندوهگين شود، تا آنجا كه آهنگ نبرد كند، يا قصد جهاد نمايد، ولي ناتواني او را خانه‌نشين كند، يا تهيدستي كار او را كند سازد، يا رويدادي تصميم او را وا پس اندازد، يا در برابر خواسته‌اش مانعي پيش آيد، نام او را در شمار عبادت‌كنندگان بنويس، و پاداش جهادگران را برايش واجب گردان، و او را در سلك شهيدان و صالحان قرار ده.

*** زهد و بي‌رغبتي به دنيا

قطعات 15 و 16 از دعاي چهارم:
و تبعثهم بها علي اعتقاد حسن الرجاء لك، و الطمع فيما عندك و ترك التهمة فيما تحويه ايدي العباد (16) لتردهم الي الرغبة اليك و الرهببة منك، و تزدهدهم في سعة العاجل، و تحبب اليهم العمل للاجل، و الاستعداد لما بعد الموت.
(بار خدايا، بر تابعان (ياران محمد-ص) درود فرست)‌ و با آن درود اين اعتقاد را در آنان برانگيز كه به تو اميد نيك داشته باشند، و به آنچه نزد توست چشم طمع بدوزند، و از خوش باوري نسبت به آنچه در دست بندگان است، بپرهيزند (16) و ايشان را به گونه‌اي سازي كه اميدشان به تو و بيم آنها نيز از تو باشد، و از گشايش دنياي فاني بي‌ميلشان گرداني، و عمل براي جهان آخرت و آمادگي براي حوادث پس از مرگ را محبوبشان سازي.
قطعه 27 از دعاي بيستم:
اللهم صل علي محمد و آله، وارزقني صحة في عبادة، و فراغا في زهادة،‌و علما في استعمال، و ورعا في اجمال.
خداوندا، بر محمد و خاندان او درود فرست، و سلامتي در پرستش، و آسودگي در پارسايي، و علم قرين با عمل، و پرهيزگاري توأم با ميانه روي عطايم فرما.
قطعه نهم از دعاي 21:
اللهم صل علي محمد و آله، واجعل ثنائي عليك، و مدحي اياك، و حمدي لك في كل حالاتي حتي لا افرح بما اتيتني من الدنيا، و لا احزن علي ما منعتني فيها، و اشعر قلبي تقواك، و استعمل بدني فيما تقبله مني، و اشغل بطاعتك نفسي عن كل ما يرد علي حتي لا احب شيئا من سخطك، و لا اسخط شيئا من رضاك
بار الها، بر محمد و آل او درود فرست، چنانم گردان كه ثناگوي تو باشم، مدح تو كنم، و سپاس تو گويم در تمام احوالم، آن چنان كه به عطاياي دنيويت شادمان نگردم، و در اثر محروميت از مواهب دنيوي محزون نشوم. تقواي خودت را در دلم الهام فرما، بدنم را به كاري بدار كه تو پذيرا هستي، و به طاعت خويش مرا از آنچه خلاف است دور ساز تا به آنچه خشم تو را برانگيزد، دل خوش ندارم، و از آنچه تو را خشنود سازد، روي بر نتابم.
قطعه هشتم از دعاي 22:
اللهم صل علي محمد و آله، وارزقني الرغبة في العمل لك لاخرتي حتي اعرف صدق ذلك من قلبي، و حتي يكون الغالب علي الزهد في دنياي، و حتي اعمل الحسنات شوقا، و امن من السيئات فرقا و خوفا، و هب لي نورا امشي به في الناس، و اهتدي به في الظلمات و استضيي به من الشك و الشبهات.
بار الها، بر محمد و آل او درود فرست، و ميل و رغبت عمل براي آخرت را روزيم گردان، آن سان كه صدق اين رغبت را در دلم بيايم، و چنانكه بي‌ميلي نسبت به دنيايم بر من غالب آيد، و از روي اشتياق به انجام نيكي‌ها بپردازم، و از سر بيم و ترس از بدي‌ها ايمن گردم. نوري به من عنايت كن كه در شعاع آن ميان مردم راه روم، و در پرتو نورش در تاريكي‌ها هدايت يابم، و به فروغ آن هر گونه شك و شبهه‌اي را برطرف سازم.